Witamy serdecznie na stronie internetowej Oddziału Łódzkiego
Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy.

Mamy nadzieję, że ułatwimy Państwu docieranie do rzetelnej informacji. Tutaj chcemy prezentować wielkość oraz problemy naszego Kościoła, zagadnienia społeczne, cywilizacyjne, publikacje członków Stowarzyszenia, stanowiska w ważnych kwestiach. Nie będziemy konkurować w informacjach bieżących z innymi portalami (niektóre z nich wskazujemy w odnośnikach), natomiast gorąco zapraszamy do lektury wszystkich tekstów - ich aktualność znacznie przekracza czas prezentacji na stronie głównej. Zachęcamy do korzystania z odnośników: "Publikacje" i "Polecane". Mamy nadzieję na stały rozwój strony dzięki aktywnej współpracy użytkowników. Z góry dziękujemy za materiały, uwagi, propozycje.
Prosimy kierować je na adres: lodz@katolickie.media.pl

Publikacje członków OŁ KSD

Grzegorz B. Bednarek: Ostrów Lednicki- Narodowa chrzcielnica Polski


Zbliżająca się kolejna 1051 już  rocznica chrztu pierwszego władcy Polski Mieszka, która przypada w tym roku 14 kwietnia w Święta Wielkanocne  skłania nas Polaków po raz kolejny do refleksji nad dziejami Polski i naszą wielką narodową historią , która od ponad już dziesięciu stuleci    stanowi  również   historię cywilizacji i kultury europejskiej opartej o dziedzictwo Antyku oraz  chrześcijańskie korzenie wiary. Grecka filozofia i sztuka, rzymskie prawo oraz wiara chrześcijańska ukształtowały bowiem  na przestrzeni ostatnich dwóch i pół tysiąca lat kulturowe oblicze Starego Kontynentu i to są właśnie korzenie i źródła, o których dzisiaj w obliczu cywilizacyjnego i ideologicznego  zagrożenia dla  Europy należy bezwzględnie pamiętać.

Nie dziwi więc fakt, iż w rok po zeszłorocznym Jubileuszu 1050-lecia  Chrztu Polski grupa posłów reprezentująca nurt patriotyczny w polskim Sejmie złożyła do Biura Analiz Sejmowych projekt ustawy, aby dzień 14 kwietnia uznać za państwowe święto i podtrzymać w społeczeństwie polskim ciągłą, a nie tylko okazjalną pamięć o historycznych początkach naszego kraju, państwa, narodu oraz jego  wiary i kultury. Aby jednak podtrzymać  tę pamięć potrzebna jest kampania informacyjna i edukacyjna, głównie wśród polskiej młodzieży, która postacie pierwszych piastowskich władców Polski uzna  także za narodowych  bohaterów, jak stało się to na przestrzeni ostatnich lat z “Żołnierzami wyklętymi”.

Artykuł powstał w autorskim  cyklu wydawniczym na zasadzie wolontariatu  przygotowanym dla OŁ KSD. Tekst jest częścią  większego projektu  edukacyjno-promocyjnego p.t. “Zapomniane chrzcielnice Polski”  uzupełnionego o planszową ekspozycję tekstowo- fotograficzną realizowanego przez autora od 2016 roku

Ostrów Lednicki- miejsce chrztu Mieszka w roku 966
Muzeum Pierwszych Piastów

Głównym  kamieniem węgielnym naszej  narodowej historii i chrzcielnicą narodową, w której dokonywał się najprawdopodobniej chrzest  piastowskiej Polski jest malownicza wyspa na Jeziorze Lednickim leżąca na pradawnym szlaku drogowym między Poznaniem, a Gnieznem. To właśnie najprawdopodobniej tutaj na Ostrowie Lednickim , w Wielkanoc roku 966 lechicki, pogański książę Mieszko przyjął chrzest i tutaj też przybyła jego pierwsza chrześcijańska żona, czeska księżniczka Dobrawa. Tutaj też wybudowano  pierwszą   monumentalną    kamienną budowlę w państwie ówczesnych Polan. 

Preromańskie relikty tej pierwszej sakralnej kaplicy i przylegającego do niej pałacu książęcego, nazywanego palatium, możemy podziwiać do dziś w dawnym grodzisku, leżącym na wyspie, na którą można dostać się jedynie promem. Od kwietnia zaczyna się tez sezon muzealny i na wyspę można dostać sie promem, który w okresie jesienno-zimowym jest nieczynny.

Do Ostrowa Lednickiego dojeżdża się od strony Poznania lub Gniezna skręcając z głównej drogi na Dziekanowice i Lednicę.  Od strony Gniezna  witają turystów i pielgrzymów wielkie   drewniane rzeźby prasłowiańskich wojów i Mieszka, a od strony Poznania skansen wiatraków.  Jadąc już boczną drogą na Ostrów Lednicki w stronę Dziekanowic po lewej stronie znajduje się Muzeum Etnograficzne należące do kompleksu Muzeum Pierwszych Piastów gromadzące w swoich skansenowych zbiorach kilkadziesiąt typowych drewnianych polskich chat i pomieszczeń gospodarczych, dwór szlachecki, kościółek, przydrożną kapliczkę św.Rocha oraz kilka wiatraków z terenu całej Wielkopolski. Jadąc dalej mija się budynki Muzeum ze stałą ekspozycją archeologiczną prezentującą wszystkie najwartościowsze eksponaty wykopane  na   Lednicy   i   znalezione   w tutejszym jeziorze, a dalej widać już samą wyspę i teren  drugiego skansenu muzealnego imitującego piastowską warownię.    
Stąd  też  wyrusza  się  promem  do  źródeł  polskiej historii i kamiennej siedziby Pierwszych Piastów. Jest to miejsce szczególne, a magia jego aury daje się odczuć  każdemu wrażliwemu turyście  i  pielgrzymowi, który się tutaj znajdzie.

Trzeba pamiętać, iż chrztu księciu Mieszkowi i jego ludowi mógł udzielić jedynie biskup misyjny posiadający papieskie uprawnienia i biskupi paliusz, taki jaki posiadali między innymi biskup Jordan, św. Wojciech i św. Brunon. Według ówczesnych rytuałów liturgii chrześcijańskiej chrztu udzielano przez całkowite zanużenie neofity w wodzie zaś do  chrztu służył specjalnie do tego przygotowany budynek nazywany baptysterium, czyli chrzcielnicą. Czasem była to oddzielnie stojąca  budowla,  czasem  kaplica  przylegająca do kościoła, w której głównym elementem był dość głęboki basen chrzcielny. Z biegiem czasu  konstruowano coraz płytsze baseny, w których zanurzano jedynie stopy, a chrzczono przez polanie wodą. Podczas akcji misyjnych na całkowicie pogańskich terenach do chrztu pogańskiej ludności  używano często kamiennych żaren, które służyły jako prowizoryczne chrzcielnice .  Baptyserium, którego relikty zachowały się na Ostrowie Lednickim, przylegało do kamiennego pałacu książęcego. Było ono wybudowane na planie czterolistnym- tzw. tetrakonchos- przenikającym się z planem równoramiennego krzyża greckiego, co świadczy o dużym kunszcie i umiejętnościach architekta tej budowli. /Prof. Buko/

Od wielu już dziesiątek lat trwają naukowe spory, czy tetrakoncz z Ostrowa Lednickiego pochodzi bardziej z wzorców  preromańskiej architektury bizantyńskiej, czy też  jest to budowla o pochodzeniu zachodnioeuropejskim, na przykład kolońskim, bo większość wczesnoromańskich kościołów  i  kaplic   z    nadreńskiej Kolonii posiada właśnie w swoich architektonicznych rozwiązaniach ten grecki, równoramienny krzyż. Warto tu pamiętać, iż matka Ottona III, cesarzowa Teofano była Greczynką z Konstantynopola i jako cesarzowa-regentka po  śmierci jej męża  Ottona II, była silnie związana z samą Kolonią i Nadrenią, i być może to właśnie jej architekci  mieli  jakiś  wpływ  na  wznoszone   w   X   wieku w Germanii i na zachodniej Słowiańsczyźnie kościoły i kaplice. Już w samej formie tertrakoncza zawarta jest symbolika chrztu, ponieważ krzyż, jako znak zbawienia wskazuje na istotę wiary chrześcijańskiej. Podobne rozwiązania architektoniczne zachowały się jako relikty archeologiczne również na Wawelu, w Pradze, na Węgrzech oraz niemieckiej Bawarii i Turyngii. Inne romańskie baptyseria  miały  często  formę   rotund   lub   wieloboków a w słowiańskiej Karyntii i Styrii były nazywane karnerami.

Wyjątkową jednak cechą architektoniczną kaplicy chrzcielnej z Ostrowa  jest obecność dwóch basenów chrzcielnych  podczas gdy w innych tego rodzaju budowlach wstępuje tylko jeden . Baseny lednickie są poza tym dosyć płytkie i mają kształt półokręgów. Przypuszcza się zatem- przez analogię zaczerpniętą ze źródeł pisanych – że jeden z tych basenów służył do chrztu kobiet, a drugi mężczyzn. Palatium  książęce połączone było z tą kaplicą poprzez wejście, które ocalało do naszych czasów. Pierwszy kamienny pałac Mieszka był reprezentacyjną budowlą o dwóch kondygnacjach i tutaj też prawdopodobnie odbywały sie najważniejsze spotkania i wydarzenia związane z funcjonowaniem jego państwa i dworu. Być może wzorcem były tu najbliższe pałace cesarskie z Magdeburga, Merseburga  Kwedlinburga i Werli w Saksonii, które znane były  Mieszkowi poprzez jego częste wizyty w tym  cesarskim landzie. Druga żona Mieszka księżniczka Oda pochodziła przecież z Haldensleben spod Magdeburga i z tamtejszego klasztoru w Kalbe porwał ją nasz  piastowski książę, biorąc ją sobie siłą po śmierci Dąbrówki za małżonkę. 

Oprócz palatium i baptysterium na wyspie w obrębie grodziska znajdował się też niewielki kościół, w którym pochowano najprawdopodobniej członków rodziny lub synów Mieszka zmarłych w wieku dziecięcym. Być może był to nawet jeden z synów księżniczki Ody. Niestety, zachowały się jedynie resztki fundamentów tej budowli. Według badań archeologów cała ta wczesnopiastowska, kamienna rezydencja została wzniesiona w osadzie lechickiej istniejącej już tutaj od VIII wieku. Dopiero w X wieku za panowania pierwszych Piastów przekształciła się ona w potężny gród obronny okolony wałem ziemnym o wysokości 12 metrów i średnicy 150 metrów. Równocześnie z grodem wybudowano drewniane  mosty łączące wyspę z lądem, które spłonęły jednak w roku 1038 podczas najazdu Brzetysława na Polskę.

Dokładną datę budowy tutejszych mostów i palatium naukowcy określili poprzez dendrochronologiczne badania pni użytych do budowy mostów na zimowo-wiosenny okres 963-964 roku, czyli na czas przygotowań do zaślubin Mieszka I z czeską Dobrawą, które odbyły się w roku 965. Był to także czas przygotowań do chrztu Mieszka wraz z jego dworem i później całym państwem Polan. Można zatem przypuszczać, że czas do momentu chrztu książę wykorzystał nie tylko na przyswojenie zasad wiary i przygotowania własnych poddanych do chrztu, ale także do wzniesienia baptysterium godnego tak wielkiej ceremonii. Niektórzy z badaczy twierdzą, iż czasowo rezydował tu pierwszy biskup Poznania Jordan, z pewnością zaś można stwierdzić, iż w roku 1000 Bolesław Chrobry podejmował tu cesarza Ottona III zmierzającego z  odległego Rzymu z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha i na słynny Synod Gnieźnieński.    Poświadczeniem tych przypuszczeń mogą być brązowe misy, jakie  archeolodzy odnaleźli na dnie jeziora Lednickiego podczas swoich badań,  opisane  przed tysiącem  w  kronice biskupa Thietmara, które obecnie znajdują się w pobliskim Muzeum Archeologicznym.    

Monarchia pierwszych Piastów 966-1038
Rys historyczny

Chrzest księcia Mieszka I w roku 966 wprowadził pierwsze państwo Polan w krąg cywilizacji zachodnioeuropejskiej i związał nasz kraj na ponad tysiąc lat z papieskim Rzymem, chrześcijańskim obrządkiem katolickim i restytuowanym w roku 800 przez frankońską dynastię Karolingów Cesarstwem Zachodniorzymskim. Odrzucenie wiary pogańskiej przez pierwszych Piastów związane było ze ślubem Mieszka I z chrześcijańską księżniczką czeską Dobrawą, która w roku 965 przybyła na piastowski dwór z Pragi. Z tego związku narodził się Bolesław Chrobry, który w roku 1025 stał się pierwszym koronowanym królem Polski.

Pod względem politycznym, geograficznym i kulturowym Monarchia Pierwszych Piastów znalazła się w obrębie wpływów i oddziaływań cesarstwa niemieckiego rządzonego w X wieku przez saską dynastię ludolfińsko-ottońską, z którą pierwsi polscy władcy wchodzili zarówno w bliskie sojusze polityczne i dynastyczne, ale prowadzili też gwałtowne konflikty zbrojne. W roku 973 za panowania cesarza Ottona I w saskim Kwedlinburgu odbył się pierwszy zjazd ówczesnych władców Europy, w którym uczestniczyli przedstawiciele chrześcijańskich księstw z Danii, Benewentu, Polski, Węgier, Bułgarii oraz posłowie z Bizancjum. Po raz pierwszy w pokojowy sposób próbowano utworzyć sfederowaną Europę, której spoiwem miały być odnowione Cesarstwo Zachodniorzymskie i wiara chrześcijańska.

W ostatnim roku swojego życia książę Mieszko I w dokumencie nazywanym Dagome Iudex zapisał jako darowiznę dla Stolicy Apostolskiej w Rzymie swoje księstwo nazwane w tym dokumencie Państwem Gnieźnieńskim /992/. Po raz pierwszy opisano tutaj granice państwa polskiego, które obejmowało wówczas tereny dzisiejszej Wielkopolski, Kujaw, Mazowsza, części Śląska, Ziemi Łęczycko-Sieradzkiej, Chełmińskiej i Lubuskiej.

Po śmierci Mieszka i wygnaniu przez jego pierworodnego syna Bolesława jego macochy Ody wraz z jego przyrodnimi braćmi Chrobry stał się niekwestionowanym władcą Polski, a jego wieloletnie rządy zakończone królewską koronacją zbudowały wówczas potęgę Polski. W roku 1025 Monarchia Piastowska była bowiem dwa razy większa od państwa pierwszego władcy obejmując swym obszarem dodatkowo Małopolskę, Miśnię, Łużyce, Morawy i część Rusi z Grodami Czerwieńskimi.
Bolesław Chrobry jako polityk, strateg wojenny i chrystianizator Pomorza, Prus i Rusi Czerwonej stał się jednym z najwybitniejszych polskich władców. W roku 997 przybył na dwór Bolesława Chrobrego św. Wojciech-Adalbert, biskup Pragi i misjonarz, który z Gniezna wyruszył ze swymi towarzyszami na misję chrystianizacyjną do Prus, podczas której zginął. Chrobry wykupił jego ciało od pogan za cenę złota i w Gnieźnie ufundował kościół-mauzoleum pod jegowezwaniem. W roku 999 dzięki staraniom cesarza Ottona III i papieża Sylwestra II kanonizowano św. Wojciecha, a kulminacyjnym punktem tych wydarzeń był słynny Synod Gnieźnieński w roku 1000, podczas którego przybyły do Gniezna z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha cesarz Otton III ustanowił tu niezależną, polską archidiecezję kościelną wraz z należącymi do niej biskupstwami w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu. Misyjne biskupstwo poznańskie utrzymało po trzydziestu dwóch latach swego istnienia swą niezależność i było podporządkowane jedynie papieżowi w Rzymie. Wtedy też z rąk cesarza odbyła się pierwsza i symboliczna koronacja Bolesława Chrobrego na niezależnego króla Polski. Krótko po tych wydarzeniach przybyli do Polski włoscy misjonarze, Jan i Benedykt, a później św. Bruno z Kwerfurtu, którzy ponieśli na terenie monarchii piastowskiej i Jaćwieży męczeńską śmierć. Stali się dzięki temu obok św. Wojciecha pierwszymi polskimi męczennikami za wiarę chrześcijańską.

Po śmierci Bolesława władzę w Polsce przejął jego syn Mieszko II, który rządził do roku 1034. Niestety wojna domowa, interwencje zewnętrzne Niemiec i Rusi, reakcja pogańska oraz najazd Czechów na Polskę w roku 1038 doprowadziły do wygnania Mieszka II z kraju i do upadku monarchii pierwszych Piastów. Mieszko II poprzez swe małżeństwo z siostrzenicą cesarza Ottona III i córką księcia Nadrenii Enfrieda Ezona Rychezą został jednak spokrewniony z cesarską dynastią ottońską. Z małżeństwa tego urodził się książę Kazimierz nazywany Odnowicielem. Tak więc w kolejnym polskim władcy płynęła zarówno krew piastowska jak i ottońska, co włączało odbudowaną po raz kolejny przez niego monarchię do rodziny najznamienitszych królestw i dynastii ówczesnej Europy.

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie tekstów i zdjęć oraz tytułu serii bez pisemnej zgody autora i wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich łącznie z konsekwencjami prawnymi przewidzianymi w  Ustawie  o    prawie   autorskim i prawach pokrewnych / Dz. U. nr 24 z 23.02. 1994 r. poz.8/

Copyright G.B. Bednarek, 2017


Copyright © 2017. All Rights Reserved.