Ostatnio opinię publiczną poruszyła sprawa dostępu Telewizji TRWAM do tzw. multipleksu naziemnej telewizji cyfrowej. Chodzi tutaj o otwarty, równoprawny z innymi podmiotami dostęp do kanałów telewizyjnych, oraz możliwość przekazywania katolickich programów  społeczeństwu. Najpierw Telewizja katolicka spotkała się z odmową, obecnie trwa procedura związana z odwołaniem od tej niesprawiedliwej decyzji. Wymieniane są różne argumenty i zarówno Telewizja TRWAM jak i Radio Maryja kolejny raz znalazło się w ogniu sporów i polemik. Zdaniem przedstawicieli Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy oznacza to dyskryminację telewizji katolickiej, która jako jedyna w Polsce próbuje podjąć się zadania ewangelizacji poprzez obraz telewizyjny. Oznacza też dyskryminację tysięcy osób, które oglądają TV TRWAM i są podatnikami, jak również płatnikami abonamentu, a zatem współfinansują projekt multipleksu i mają prawo do bezpłatnego odbioru TV TRWAM w naziemnej cyfryzacji, co zapewnia możliwości dalszego jej rozwoju. Dziennikarze przypominają, że na multipleksie w imię demokracji i pluralizmu powinien znaleźć się również głos katolików. Tym bardziej, że TV TRWAM jest jedynym polskim medium, które ukazuje w sposób pełny życie Kościoła. Ponieważ formułowane przeciw mediom katolickim argumenty zdają stanowić jedynie zasłonę dymną a najbardziej istotne motywy odmownej decyzji są ukryte, warto odnieść się do sprawy fundamentalnej, mianowicie do pytania o uzasadnienie opiniotwórczej i ewangelizacyjnej funkcji katolickich mediów w społeczeństwie. Zagadnienie to warto rozważyć w świetle nauki Kościoła odnośnie mediów. Temat działalności Radia Maryja i telewizji Trwam wyłania się bowiem od szeregu lat w publicystyce nie tylko krajowej w kontekście niezwykle ostrej i niesprawiedliwej  krytyki. Bardzo często bowiem, jak pisał Ralph Martin, katolicy są krytykowani nie z powodu swoich wad, ale właśnie dlatego, że starają się być wierni swojemu powołaniu. Ta obserwacja odnosi się także do  ataków na działalność Radia i Telewizji TRWAM. Dlatego warto oddzielić i zignorować często podnoszone lub fabrykowane wprost z różnych stron zarzuty odwołujące się do treści podrzucanych przez prowokatorów, co jest możliwe dzięki otwartej, interaktywnej formule tych mediów/zarzuty rzekomej ksenofobii, antysemityzmu, zaangażowania politycznego/, natomiast warto odnieść się do spraw tak istotnych jak przesłanie i cel tych mediów. Należy do nich m.in. charakter tych mediów, oddziaływanie na opinię publiczną i ich funkcja ewangelizacyjna. Opinia publiczna to zbiorowe przekonania wyrażane przez ludzi. Składają się na nią postawy, poglądy i przekonania odnośnie najbardziej żywotnych dla społeczeństwa spraw. Ponieważ opinia publiczna ma ogromne znaczenie dla życia społeczeństwa, dlatego jest przedmiotem zainteresowania różnych partii politycznych, grup interesu, grup ideologicznych i światopoglądowych, które dążą do dominacji i realizacji własnych celów. Opinia publiczna może podlegać manipulacji i sterowaniu poprzez media znajdujące się w dyspozycji grup władzy, biznesu i ideologii . Nie ma dziś takiego miejsca, w którym nie daje się odczuć wpływu środków przekazu na postawy religijne i moralne, na systemy polityczne i społeczne, czy na wychowanie . Dzięki mediom świat się stał “globalną wioską” . Programy medialne mogą przekazywać nowe hierarchie wartości, autorytety, narzucać sposób myślenia, zmieniać dotychczasowe poglądy. Wpływ różnych środowisk na opinię publiczną może mieć charakter pozytywny lub negatywny. Może pomagać człowiekowi w jego rozwoju i dojrzewaniu, może też go niszczyć i degradować. Zagrożenia te we współczesnych czasach odnoszą się do wartości religijnych i moralnych. Środki masowego przekazu w dyspozycji nihilistycznych elit stają się narzędziem manipulacji, której celem jest narzucenie preferowanej ideologii oraz ograniczenie i kontrolowanie myśli odbiorców przez tendencyjny dobór informacji i ocen. Dyspozycyjne media stają się również miejscem propagowania fałszywej wizji człowieka i świata. Dlatego sprawa kształtowania opinii publicznej nie może być dla Kościoła sprawą obojętną. Ten motyw leży u podstaw założenia Radia Maryja i Telewizji TRWAM przez Zgromadzenie Ojców Redemptorystów, powołanych w szczególny sposób do dzieła ewangelizacji. Kościół ma obowiązek przeciwstawiania się wpływom szkodliwym. Jednak dostrzega przede wszystkim w opinii publicznej skuteczne narzędzie wpływu na „prywatne jak i na publiczne życie obywateli wszystkich warstw społecznych” . Już Pius XII mając świadomość doniosłości opinii publicznej określił ją jako: “obraz głosu, dzięki któremu wydarzenia i okoliczności znajdują powszechne i prawie spontaniczne odbicie w umysłach i osądzie ludzi”. Wiek XX przyniósł smutne doświadczenie, w jak ogromnej skali środki masowego przekazu w warunkach systemu totalitarnego urabiały opinię publiczną wrogo w stosunku do Kościoła. Tymczasem Kościół nie dysponując mediami był ograniczony w możliwościach ewangelizacji. Już samo tylko kształtowanie opinii publicznej na temat Kościoła i religii w sposób obiektywny stanowi działalność ewangelizacyjną. Dlatego instrukcja Communio et progressio uznaje opinię publiczną za konieczny element życia społecznego, współpracy i dialogu. Na wstępie rodzi się pytanie o uzasadnienie prawa do kształtowania opinii publicznej przez Kościół, a tym samym również przez taki podmiot jak Radio Maryja i Telewizja TRWAM. Zagadnienie to zostanie ukazane w kolejnym odcinku naszych rozważań.


Ewangelizacja i opinia publiczna /2/

Skąd płynie obowiązek zaangażowania Kościoła w sprawę kształtowania opinii publicznej? Mówi o tym nakaz Chrystusa: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego” /Mt. 28,19/. Chrystus polecił także by Jego przesłanie było głoszone publicznie: “ Co mówię wam w ciemności rozgłaszajcie na dachach”. / Mt 10,27/.” W ewangelii św. Jana czytamy: “ Jezus mu / arcykapłanowi/ odpowiedział: <Ja przemawiałem jawnie przed światem. Nauczałem zawsze w synagodze i w świątyni gdzie się gromadzą wszyscy Żydzi. Potajemnie zaś nie nauczałem niczego>” /J 18,20/. Prawdy wiary mają być głoszone jawnie. Ponieważ „wiara rodzi się z tego co się słyszy, tym zaś co się słyszy jest słowo Chrystusa”/ Rz 10,17/. Dalej św. Paweł pyta: „Jakże więc mieli wzywać Tego, w Którego nie uwierzyli? Jakże mieli uwierzyć w Tego, Którego nie usłyszeli? Jakże mieli usłyszeć, gdy im nikt nie głosił?”/Rz 10, 14/. Wszyscy też powinni przyjąć orędzie głoszone przez uczniów Chrystusa: “ Pana zaś Chrystusa uznajcie w waszych sercach za Świętego i bądźcie zawsze gotowi do obrony wobec każdego, kto domaga się od was uzasadnienia tej nadziei, która w was jest” / 1P 3,15/. Wspólnota uczniów jest “miastem położonym na Górze”, “światłem świata”: “Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się też lampy i nie umieszcza pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciła wszystkim, którzy są w domu. Tak niech wasze światło jaśnieje przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” /Mt 5,14 -16/. Ewangelizacyjne otwarcie się na świat jest elementem konstytutywnym chrześcijańskiej wspólnoty. Msza św., kazanie, nauczanie, są aktami dokonywanymi publicznie. Stąd mówi się o “publicznym zadaniu” lub publicznej odpowiedzialności Kościoła. Można także mówić o prorockim zadaniu Kościoła w nawiązaniu do starotestamentalnych proroków Izraela ostrzegających swój naród z polecenia Bożego, lub o urzędzie pasterskim Kościoła: “ Synu człowieczy, ustanowiłem cię stróżem nad pokoleniami izraelskimi. Gdy usłyszysz słowo z ust moich, upomnisz ich w moim imieniu”/ Ez 3,17/. Motywy zainteresowania Kościoła sprawą kształtowania opinii publicznej przez media podaje dokument Papieskiej Rady do Spraw Środków Społecznego przekazu: “ ...Kościół ma także własne motywy, aby interesować się środkami społecznego przekazu. W świetle wiary można postrzegać historię ludzkiego komunikowania się jako długą drogę wiodącą spod wieży Babel — miejsca i symbolu załamania się komunikacji (por. Rdz 11, 4-8) — do Pięćdziesiątnicy i daru języków (por. Dz 2, 5-11), to znaczy do odtworzenia komunikacji mocą Ducha Świętego zesłanego przez Syna. Posłany na świat, aby zwiastować Dobrą Nowinę (por. Mt 28, 19-20; Mk 16, 15), Kościół ma misję głoszenia Ewangelii aż do końca czasów. Wie też, że dzisiaj wymaga to korzystania z mediów. Wypowiedzi Biblii nie pozostawiają wątpliwości, że chrześcijanie winni dawać bezkompromisowe świadectwo a nawet stanowić znak sprzeciwu. Dlatego wartości płynące z wiary znajdują się u podstaw programu ewangelizacyjnego mediów katolickich. Istotne zadanie Kościoła nie polega na rozwiązywaniu określonych świeckich problemów, lecz głoszeniu orędzia o odkupieniu świata. Relację między Kościołem a opinią publiczną charakteryzuje istnienie pewnego napięcia. Kościół jest rozpoznawalny w rzeczywistości świata. Jest jednak w pewnym sensie niewidzialny, ukryty jako społeczność wiary i Ducha św. Ukrycie i wewnętrzny charakter wiary jest zarazem znakiem i ochroną tajemnicy osoby. Głoszenie pierwszeństwa i praw Boga jako Fundamentu rzeczywistości i odpowiadająca temu poznaniu wiara stanowią ochronę przeciw totalitarnym roszczeniom opinii publicznej. Brak tego fundamentu czyniłby człowieka bezbronnym i uległym wobec totalitarnego systemu opinii publicznej, umożliwiałby manipulację i zwodzenie. Przeżywana wiara uwalnia od tyranii opinii publicznej i tworzy wolną przestrzeń dla decyzji indywidualnego sumienia. Jednak w otaczającej nas rzeczywistości współczesne media są miejscem propagowania różnego rodzaju fałszywych wizji człowieka i świata. Stąd dochodzi w wielu wypadkach do gwałcenia praw człowieka i jego godności, propagowania materializmu praktycznego, przemocy, pornografii, przyczyniając się do podważania chrześcijańskiego systemu wartości. W rezultacie tych nadużyć współczesna kultura a z nią także opinia publiczna wykazuje tendencje izolacji nie tylko od wiary chrześcijańskiej lecz także od uniwersalnych ogólnoludzkich wartości, dlatego nie jest w stanie udzielić odpowiedzi na najbardziej fundamentalne pytania, zwłaszcza pytania o sens i cel życia, prawdę i dobro.  Ta sytuacja uzasadnia i motywuje obowiązek apostolstwa ludzi wierzących a szczególnie obowiązek tworzenia kultury alternatywnej wobec zafałszowanych wizji życia ludzkiego. Temu zagrożeniu izolowania wartości ludzkich od fundamentalnych podstaw wiary usiłują przeciwdziałać media katolickie dokonując swoistej syntezy wszystkiego co najcenniejsze z wartości ogólnoludzkich z treściami Ewangelii.

Ks. Waldemar Kulbat