Tonące w pomroce dziejów początki Piotrkowa Trybunalskiego, sięgają swą historią jeszcze czasów przedpiastowskich i związane są podobno z misją chrystianizacyjną  misjonarzy obrządku bizantyńskiego. Według najstarszych legend piotrkowskich w IX wieku dotarł tutaj z Państwa Wiślickiego misjonarz o imieniu Piotr, nazywany też Morawiakiem. Od niego właśnie, według niektórych piotrkowskich podań, ma pochodzić nazwa tego miasta. Jak głosi legenda założycielska Piotrkowa, jego misja dotarła do dzisiejszej Krakówki, gdzie na kultowym wzgórzu pod wielkim dębem znajdowała się  pogańska świątynia  z lokalnym bóstwem zwanym Czarnobogiem.  Drugim  miejscem kultu tutejszych Słowian było wzgórze nazywane wówczas Łysą Górką, na którym obecnie znajduje się  klasztor o. Bernardynów, natomiast kiedyś czczono tu rzekomo pogańskiego Białoboga. Jaka była prawdziwa historia chrystianizacji dzisiejszej Centralnej Polski nie dowiemy się chyba nigdy, ale pewne światło rzuca na ten proces odnalezienie tu ostatnio przez lokalnych pasjonatów historii kultowego kamienia pogańskiego, na którym wyraźnie widać wyrytą inskrypcję ryby- najstarszego symbolu chrześcijaństwa. Najprawdopodobniej wielki kamień, na którym wyryto przed tysiącem lat chrześcijańską rybę był prowizorycznym ołtarzem, na którym przybyli tu misjonarze odprawiali swe pierwsze na tych pogańskich jeszcze terenach msze święte. Obalony wcześniej głaz  był  zapewne jakimś dawnym pogańskim idolem kultowym, który został przez chrystianizatorów tej ziemi zaadoptowany jako miejsce kultu chrześcijańskiego. W czasach chrystianizacji Polski  pomiędzy X a XII wiekiem okolice Piotrkowa Trybunalskiego wraz z Przedborzem, Wolborzem, Barkowicami, Rękorajem i Rozprzą były znaczącym ośrodkiem pogańskich kultów i najprawdopodobniej aż do XII wieku dawne wierzenia tutejszych plemion słowiańskich były bardzo silne. W IX wieku obszar ten leżał na pograniczu wpływów plemion lechickich z okolic Kalisza, Poznania, Gniezna i Kruszwicy oraz chrześcijańskiego już wtedy Państwa Wielkomorawskiego, a przechodzące tędy ważne szlaki handlowe łączące Gniezno z Krakowem, Sandomierzem i Kijowem oraz pobliskie święte kultowe góry Słowian – Łysiec i góra Chełmo pod Przedborzem-  były  silnymi ośrodkami pogaństwa, gdzie oddawano cześć kamiennym bałwanom i bożkom. Pierwsze klasztory i kościoły- jeśli nie liczyć legendarnej świątyni wzniesionej na Krakówce przez Piotra Morawiaka-  powstały tu dopiero w pierwszej  połowie XII wieku w chwili kiedy obszar ten znalazł się w obrębie wpływów utworzonej we Włocławku przez Bolesława Krzywoustego diecezji. Tymi pierwszymi klasztorami były cysterskie opactwo w Sulejowie oraz norbertańskie opactwo w Witowie. Obydwa zaś powstały w pobliżu dawnych  pogańskich świątyń, co częściowo potwierdzają badania archeologiczne. Wokół dawnego Piotrkowa, jak podają to lokalne źródła naukowe  potwierdzono około 1200 stanowisk lub znalezisk archelogicznych, z których przebadano tylko niewielki procent, co świadczy o silnym zaludnieniu tego terenu już od czasów neolitycznych oraz nawarstwianiu się tu na siebie kolejnych grup etnicznych, które przetoczyły się podczas europejskiej wędrówki ludów przez te ziemie. Na pobliskiej rzece Pilicy przebiegała wówczas jedna z odnóg  Szlaku Bursztynowego  a liczne znaleziska z okresu rzymskiego potwierdzają ważną rangę tego regionu. Być może w swojej misyjnej drodze na Węgry dotarł tu nawet św. Brunon z Kwerfurtu, którego milenium męczeńskiej śmierci przypadło w roku 2009 i to właśnie on pozostawił tu po sobie „chrześcijańską rybę”  na jednym z tutejszych obalonych bałwanów pogańskich. Usytuowanie głazu obok  dzielnicy Bugaj- czyli dawnego pogańskiego gaju kultowego – potwierdzałoby bowiem celowość tutejszej misji chrześcijańskiej i jej wczesnopiastowski rodowód.                         

Tekst: Grzegorz B. Bednarek     

Tekst jest fragmentem autorskiego projektu edukacyjnego dotyczącego tematyki chrystianizacji centralnej Polski w czasach piastowskich- wszelkie prawa zastrzeżone, Grzegorz B. Bednarek