Publikacje członków OŁ KSD

Tadeusz Gerstenkorn-Duszpasterstwo Akademickie „wyspą wolności” w PRL

Staraniem Instytutu Pamięci Narodowej (IPN_ oddział w Łodzi została wydana pod koniec 2008 r. bardzo potrzebna pozycja, pt. „Wyspy wolności – Duszpasterstwo Akademickie w Łodzi 1945-1989. Autor artykułu wskazuje na niebędne korekty w tej potrzebnej publikacji.

Staraniem Instytutu Pamięci Narodowej (IPN_ oddział w Łodzi została wydana pod koniec 2008 r. bardzo potrzebna pozycja, pt. „Wyspy wolności – Duszpasterstwo Akademickie w Łodzi 1945-1989. Co prawda bardziej dociekliwi miłośnicy dziejów niedawno minionych mają bardzo dokładne wspomnienia zasłużonego pierwszego duszpasterza akademickiego w Łodzi o. Tomasza Rostworowskiego oraz wspomnienia jego wychowanków (patrz: przypisy), ale zwięzłe opracowanie dziejów działalności duszpasterstwa z uwzględnieniem dalszych lat powojennych było niewątpliwie potrzebne i jak najbardziej wskazane. Podjęła się tego bardzo trudnego zadania  pracownik IPN p. Milena Przybysz, która z racji swego wieku nie mogła oczywiście pamiętać minionych dni, korzystała zatem z dostępnych jej materiałów, które w książce wymieniła. Recenzję wydawniczą książki zlecono i jej się podjęli: dr Adam Dziurok i ks. prof. Jerzy Myszor.  Po ukazaniu się książki zrecenzowała ją w „Kronice miasta Łodzi”  (kwartalnik (45) 1/2009) Małgorzata Golicka-Jabłońska (s. 200-203).  Zdaniem recenzentki autorka „dotarła także do świadków opisywanych wydarzeń, czyli byłych studentów zaangażowanych w działalność duszpasterską”. Przypuszczam, że mogło to dotyczyć już nieco młodszego pokolenia niż bezpośrednio powojennego. Wielu ówczesnych studentów związanych z duszpasterstwem akademickim rozproszyło się po Polsce i choć dotarcie do części jeszcze żyjących jest możliwe, wymaga jednak pewnej dociekliwości. Szkoda, że tego nie uczyniono, bo zdołałoby uniknąć w tym ważnym wydawnictwie błędów, które wymagają sprostowania.

Po promocji książki dn. 30 stycznia w duszpasterstwie akademickim pod „5”-ką w Łodzi zwróciłem się w tej sprawie do Dyrektora Oddziału Łódzkiego IPN p. Marka Drużki (listel z dn. 29 marca 2009 r. – 14:10).  Napisałem wówczas: „To bardzo ładnie, że młoda osoba poświęca się na dokonanie zestawienia dokumentacji ważnej dla nas przeszłości, ale nad profesjonalizmem dokonania powinien czuwać ktoś doświadczony w formie choćby konsultacji lub doradztwa. Obeszłoby się wówczas zapewne bez konieczności niezbędnej korekty książki, gdyż w obecnym stanie książka ta nie jest w pełni wiarygodna”.  Zaproponowałem p. Dyrektorowi uzgodnienie formy i sposobu opublikowania dostrzeżonych niedociągnięć. Niestety nie otrzymałem odpowiedzi.
Po pewnym czasie nawiązała ze mną kontakt autorka książki, której także przekazałem wówczas spis zauważonych błędów. Obiecała dać odpowiedź, której – jak dotąd – nie otrzymałem. W zasadzie usterki książki powinni wychwycić i usunąć przed drukiem recenzenci książki. Skoro jednak tego nie uczynili, to w tej sytuacji uważam za swój obowiązek podzielenia się z czytelnikami ksiązki swymi uwagami, które – być może – wymagają jeszcze dla dobra sprawy dalszego uzupełnienia także ze strony uczestników tamtych wydarzeń. Proszę o ich nadsyłanie dla mnie na adres redakcji.
1.    S. 19 (odnośnik). Informacja o O. Tomaszu Rostworowskim: „Po upadku powstania uciekł z transportu niemieckiego … i nadal pracował w Warszawie”.  Kompletny nonsens ! Wystarczyło przez chwilę uważnie przeczytać tekst, aby go w tej formie nie zamieszczać. Życiorys Ojca Tomasza jest łatwy do sprawdzenia w kilku pozycjach wydanych przez p. Stanisława Rostworowskiego, bliskiego krewnego O. Tomasza. Polecam książkę: O. Tomasz Rostworowski TJ – Szerzyć Królestwo, Wspomnienia i dzienniki 1939-1972, na stronach: 139-148 omówiony jest problem wyjścia z Warszawy. O powrocie do Warszawy, dopiero po uwolnieniu stolicy od Niemców przez armię radziecką, dn. 21 stycznia 1945 r. pisze Ewa Bekier w tomie XVII „Chrześcijanie”  na stronie 212.
2.    Na s. 25 cytowana jest Barbara Hibner. Powinno być Hirner. Ten sam błąd popełniono w spisie nazwisk na s. 190. Ponieważ w kilku miejscach jest wymieniana ta sama osoba, ale pod nazwiskiem mężowskim Elsner, powinna się i w tym miejscu znaleźć odpowiednia adnotacja.
3.    Na s. 25, w. 5, cytowane jest nazwisko Jachowska. Powinno być: Jackowska. Nie jest to błąd drukarski, bowiem w spisie nazwisk powtórzono ten błąd.
4.    Na s. 25, w. 2,  wymieniona jest jako prezeska żeńskiej Sodalicji Mariańskiej (SM) Anna Frydrychs.  Pominięto prezesa męskiej SM, którym był jednocześnie, według mego rozeznania, Zbigniew Osiński, lekarz. Jeszcze żyje. Można się z nim skontaktować w Opolu i sprawdzić. Ma telefon.
5.    Na s. 24, w. 4 od dołu, wspomniana jest tym razem Anna Frydryks (tak figuruje w spisie nazwisk na s.189). Powinno być Frydrychs  (patrz: O. Tomasz Rostworowski – O Bogu i ludziach,  s. 553).
6.    Na s. 28, w. 6, podane jest, że O. Rostworowski wykładał postawy liturgiki. Chodzi tu o podstawy.
7.    Na s. 30 i 36 (w odnośnikach) i 190 (w spisie nazwisk) figuruje nazwisko Jadźwińska. Powinno być Jaźwińska (patrz: O. Tomasz Rostworowski, O Bogu i ludziach, s. 556).
8.    Na s. 75 cytowany jest Tadeusz Grabowski jako student stomatologii. Skąd to wzięto ?  Grabowski nigdy nie był studentem stomatologii, a tylko polonistyki. Obecnie jest doktorem humanistyki, publicystą, pisarzem, poetą. Łatwo to sprawdzić, bo jeszcze żyje w Szczecinie. Można do niego zatelefonować pod numer 91/4420505.
9.    Na s. 75 mowa jest o Klubie Inteligencji Katolickiej (KIK) zawiązanym w 1978 r. w Łodzi. Prelegentem w tym klubie miał być wówczas T. Grabowski. O ile wiem, Tadeusz Grabowski (obecnie Zwilnian Grabowski) po wyjściu z więzienia z Wronek przebywał stale w tym czasie w Szczecinie.  Prawdopodobnie chodzi tu o Tadeusza Grabowskiego, prawnika. Żyje jego rodzina w Łodzi. Można to sprawdzić. Moje przypuszczenie bierze się stąd, że na s. 145 znowu jest wymieniony T. Grabowski, ale jako mecenas, którym Tadeusz (Zwilnian) Grabowski – prezes SM nigdy nie był. W związku z tym należy na s. 189, w spisie nazwisk zrobić odpowiednie rozróżnienie.
10.    Na s. 104, w.5, przy nazwisku Kukołowicz podane jest, że był prefektem Sodalicji. Nigdy takiej funkcji w SM nie było. Być może miał tu ktoś na myśli funkcję prezesa, ale nie sądzę, by taką funkcję pełnił. Należy to sprawdzić, kontaktując się z jego żoną. W książce O. Tomasza Rostworowskiego O Bogu i ludziach znalazłem na s. 91 uwagę, że był działaczem SM.
11.    Prezentowane na końcu książki zdjęcia są bardzo niewyraźne. Sam siebie tylko z wielkim trudem mogłem rozeznać, a o innych osobach – szkoda mówić. Obecna technika umożliwia znacznie lepszą reprodukcję. Tak nie powinno być.
Mimo wskazanych niedociągnięć książka „Wyspy wolności” będzie pełnić pożyteczną rolę przypominania o bardzo trudnych dla młodzieży polskiej minionych czasach i jej starań o zachowanie wiary, tradycji i kultury ojczystej. Wielu młodych ludzi poświęciło swą młodość, karierę i wygodną przyszłość dla wskazania, że są wartości, których utracić nie można. Należy im się za to od nas wszystkich szacunek i chwała.
Przypisy:
O. Tomasz Rostworowski, Zaraz po wojnie- Wspomnienia duszpasterza (1945-1956), Editions SPOTKANIA, Paris 1986. Część I tej książki ukazała się poza cenzurą nakładem Wydawnictwa Spotkania, Lublin 1982. Przedruk za zgodą Editions SPOTKANIA  Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 1988.
O. Tomasz Rostworowski, Szerzyć Królestwo – Wspomnienia i dzienniki 1939-1972, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2004, Wyd. I.
O. Tomasz Rostworowski, O Bogu i ludziach – Listy, biogramy, artykuły, notatki rekolekcyjne 1940-1973, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2005, Wyd. I.
CHRZEŚCIJANIE, Tom II, red. bp Bohdan Bejze, Akademia Teologii Katolickiej (ATK), Warszawa 1976: Ojciec Tomasz Rostworowski TJ i jego udział w Powstaniu Warszawskim, s. 511-582.
CHRZEŚCIJANIE, Tom XVII, red. bp Bohdan Bejze, ATK, Warszawa 1986: Ewa Bekier, Ojciec Tomasz Rostworowski SJ (1904-1974), s. 151-269.   
CHRZEŚCIJANIE, Tom XVIII, red. bp Bohdan Bejze, ATK, Warszawa 1987: Ojciec Tomasz Rostworowski SJ (1904-1974) w świetle wspomnień, przemówień i własnych listów, s. 155-240.
CHRZEŚCIJANIE, Tom XXI, red. bp  Bohdan Bejze, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1995: O pełny portret Ojca Tomasza Rostworowskiego TJ (1904-1974), s. 7-24.
Pośrednik miłosierdzia, 100 wspomnień świadków życia O. Tomasza Rostworowskiego. Opracowali: O. Tadeusz Pronobis SJ,  Stanisław Jan Rostworowski, Wydawnictwo Norbertinum, Lublin  (w druku).