Publikacje członków OŁ KSD

Grzegorz Bednarek. Cykl autorski: CHRZEŚCIJAŃSKIE KORZENIE ZJEDNOCZONEJ EUROPY. Jubileusz 1050 rocznicy chrztu Polski 966-2016

Zbliżające się w roku 2016  uroczyste obchody 1050 rocznicy chrztu Polski, stają się doskonałą okazją do przypomnienia ogółowi Polaków o  chrześcijańskich korzeniach naszej  ponad tysiącletniej już  narodowej historii i katolickiej tradycji religijnej. Powstały wiosną tego roku z inicjatywy Episkopatu Polski komitet organizacyjny  obchodów umiejscowiony został w Poznaniu, a w jego skład weszli ze strony Episkopatu Jego Ekscelencje ks. arcybiskup Stanisław Gądecki oraz ks. biskup Marek Jędraszewski Naukowym koordynatorem projektu został wybitny historyk i członek PAN prof. Jerzy Strzelczyk specjalizujący się w badaniach nad początkami państwa polskiego. Szacowne grono konsultantów zasilili też inni znani poznańscy historycy i archeolodzy – między innymi  prof.Zofia Kurnatowska,  prof. Hanna Koćka-Krenz, prof. Tomasz Jasiński, i prof.Tomasz Jurek . Wybór ten stał się nieprzypadkowy ponieważ to właśnie na poznańskim Ostrowiu Tumskim, w stołecznym piastowskim grodzie, od roku 968  rezydował pierwszy dla  kraju Polan biskup misyjny  o imieniu Jordan.

Niestety nie wiadomo kim był z pochodzenia ponieważ istnieje kilka różnych hipotez badawczych dotyczących jego narodowości. Jedna z nich mówi o  włoskim, inna z kolei o saskim pochodzeniu misjonarza. Jako pierwszy misyjny biskup w państwie Mieszka, Jordan został wymieniony także w kronice biskupa merseburskiego Thietmara, która jest jednym z najważniejszych źródeł kronikarskich dotyczących początków historii Polski. Misjonarz sprawował swą posługę biskupią w piastowskim Państwie Gnieźnieńskim  do roku 980, a zasięg jego misji chrystianizacyjnej obejmował prawdopodobnie głównie okolice Poznania, Ostrowa Lednickiego, Gniezna, Giecza, Lubinia, Konina, Lądu,  Kalisza i Lubusza. Jego następcą w poznańskim grodzie po śmierci księżniczki Dąbrówki został przybyły na dwór Mieszka w orszaku ślubnym jego kolejnej żony, saskiej księżniczki Ody, biskup Unger. Wcześniej był on opatem w ważnym cesarskim klasztorze w Memleben w Saksonii. Wydarzenia te zbiegają się z czasami kiedy władzę nad  zachodnioeuropejskim Świętym Cesarstwem Rzymskim przejął wielki wizjoner uniwersalistycznej Europy i współtwórca niezależnego Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego  cesarz Otton III.  Ten z kolei był  synem  cesarza Ottona II z saskiej dynastii Ludolfińskiej  i bizantyńskiej księżniczki Teofano. Mieszko II, trzeci piastowski władca Polski  był natomiast synem Bolesława Chrobrego i  połabskiej księżniczki Emnildy. Żoną Mieszka II została później siostrzenica cesarza Ottona III, nadreńska księżniczka Rycheza. Z tego piastowsko-cesarskiego związku narodził się czwarty historyczny władca Polski, Kazimierz Odnowiciel, co miało fundamentalne znaczenie dla początków naszej historii ponieważ, ten kolejny wybitny piastowski książę, po reakcji pogańskiej i obcych najazdach wrócił  z wygnania w Niemczech do kraju i uratował go przed rozpadem, podtrzymując w nim wiarę chrześcijańską. Jego matka Rycheza, zmarła  w Nadrenii i pochowana została w jednym z kolońskich kościołów jako polska królowa. On sam zaś był spokrewniony bezpośrednio z cesarską dynastią ludolfińsko-ottońską, o czym trzeba pamiętać rozpatrując wydarzenia historyczne związane z panowaniem pierwszych Piastów. Stawia to tego polskiego króla wśród wielkich dynastycznych osobowości Europy połowy XI wieku.

Z tego właśnie względu poznańska i wielkopolska tradycja chrztu Polski za panowania pierwszego władcy Polski Mieszka I,  stała się więc  historycznym uzasadnieniem  dla wybrania  Poznania na centrum uroczystości rocznicowych. Jak warto wspomnieć książę  Mieszko, jako pierwszy chrześcijański władca Polski spoczął po śmierci w tutejszej katedrze i to właśnie tutaj w podziemiach dzisiejszej gotyckiej bazyliki znajdują się najprawdopodobniej resztki jego kamiennego grobowca oraz pamiątkowa kaplica z XIX wieku przypominająca dwóch pierwszych piastowskich władców. Tutaj bowiem po swojej koronacji w roku 1025 pochowany został  także jego syn i pierwszy oficjalnie koronowany król naszej Ojczyzny, Bolesław Chrobry. Katedra poznańska staje się więc w tym kontekście główną piastowską nekropolią i jednym z  najważniejszych pomników narodowej historii Polski. Warto również wspomnieć iż, na przełomie XX i XXI wieku w ramach dużego programu milenijnego i ogólnopolskich przygotowań do drugiego Synodu Gnieźnieńskiego, na poznańskim Ostrowiu Tumskim zostały przeprowadzone kompleksowe badania archeologiczne, które odsłoniły sensacyjne znalezisko pierwszego kamiennego pałacu, połączonego z okrągłą rotundą-kościołem, będącym prawdopodobnie pałacem książęcym Mieszka I i jednoczesną siedzibą biskupa Jordana. Resztki tej wyjątkowej, preromańskiej budowli znajdują się pod prezbiterium dzisiejszego kościoła p.w. NMP.  Dodatkowym elementem  podnoszącym rangę jubileuszu  stało się zaproszenie do Polski przez Episkopat Polski  i prezydenta RP Bronisława Komorowskiego w roku 2015 Ojca Świętego Benedykta XVI, który na rok przed 1050 rocznicą chrztu Mieszka I odwiedził by po raz kolejny nasz kraj otwierając w symboliczny sposób roczny cykl wielu uroczystości, których kulminacja będzia miała miejsce w Poznaniu  w czerwcu  2016 roku. W roku  2015 z inicjatyway ks. kardynała Stanisława Dziwisza zaplanowane zostały  kolejne papieskie Światowe Dni Młodzieży, a Polskę, jako gospodarza uroczystości zaproponowano na miejsce spotkania milionów młodych chrześcijan  z całego świata.

Jubileusz 1050 rocznicy przyjęcia chrztu przez lechicką dynastię Piastów w obrządku zachodniorzymskim i związaniu  na ponad już tysiąc  lat polskiego kościoła narodowego z papieskim Rzymem i wiarą katolicką, staje się jednak wydarzeniem na skalę ogólnokrajową i na pewno nie zawęzi się tylko do Wielkopolski i samego Poznania. Chrystianizacja naszego kraju była bowiem procesem długotrwałym i trwała kilka stuleci  obejmując do końca XIII wieku ogromny obszar pomiędzy Odrą, Wartą, Wisłą, Narwią, Bugiem i Morzem Bałtyckim. Od roku 1000 kiedy to  za zgodą ówczesnego papieża Sylwestra II i cesarza Ottona III, który przybył osobiście na zaproszenie Bolesława Chrobrego  z pielgrzymką  do grobu św. Wojciecha- Adalberta w Gnieźnie, misyjne biskupstwo poznańskie istniało już od trzydziestu dwóch lat. Dopiero jednak to wydarznie jakim była wizyta cesarza Ottona III na dworze Bolesława Chrobrego,  nazywana przez historyków Synodem Gnieźnieńskim, która połączona  została z cesarską modlitwą pod ołatrzem z relikwiami św. Wojciecha oraz ustanowieniem niezależnego Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego, scaliła ziemie znajdujące się pod władaniem dynastii Piastów, stając się historycznym jądrem dzisiejszej Polski. Dzięki bowiem powstaniu pierwszej polskiej  metropolii kościelnej z niezależnym arcbiskupstwem i podległymi mu nowopowstałymi  sufraganiami w  Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu, Bolesław Chrobry mógł się koronować w roku 1025 na niezależnego króla Polski  i stworzyć własną trwającą i rządzącą niezależnie na naszych ziemiach przez ponad trzy stulecia  piastowską dynastię królewską.

Pierwsze państwo polskie nazywane we wczesnośredniowiecznych dokumentach Państwem Gnieźnieńskim obejmowało obszar dzisiejszej Wielkopolski, Kujaw, Ziemi Chełmińskiej, Mazowsza, centralnej Polski, Kielecczyznę i Ziemię Lubuską. W roku 1000 za panowania Bolesława Chrobrego do Polski należała już Małopolska wraz z Krakowem, Śląsk z Wrocławiem oraz nadbałtycki Kołobrzeg. Za rządów króla Mieszka II, pod koniec lat 30- tych XI wieku zasięg pierwszej Monarchii Piastowskiej obejmował dodatkowo Grody Czerwińskie, tereny nadnarwiańskie z grodami w Łomży i Wiznie oraz Przemyśl. Niestety bunt możnowładców przeciw królowi, reakcja pogańska  oraz  najazdy Rusinów, Sasów i ostateczny najazd Czechów z roku 1038 na osłabione państwo Piastów zablokowały na kilka dziesięcioleci wielkość i potęgę ówczesnej Polski, niszcząc również dorobek chrystianizacyjny wcześniejszych pokoleń. Po jej odbudowie w następnych dziesięcioleciach, za panowania kolejnych władców piastowskich- Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana- polityczne centrum państwa przeniosło się z Poznania i Gniezna  najpierw do Płocka, a później na  krakowski Wawel, który na setki lat stał się stolicą Polski i miejscem królewskich koronacji. Jak zauważył to w swej pięknej książce zatytułowanej „Chrzest Polski” nie żyjący już profesor Jerzy Dowiat, ten wielki dziejowy, religijny i społeczny proces tworzenia się państwowości polskiej,  scalający terytorialnie, narodowościowo, politycznie i religijnie  ogromny obszar poszerzony o Pomorze i Ziemię Lubuską miał swoje apogeum za czasów panowania Bolesława Krzywoustego, co nie zmienia jednak faktu, że zakończył on  chrystianizację kraju. Prawie do końca XIII wieku  w czasach rozbicia dzielnicowego, lokalni piastowscy książęta walczyli bowiem w krucjatach wspólnie z zachodnieuropejskimi zakonami krzyżowymi- templariuszami, joannitami i zakonem krzyżackim- przeciw pogańskim Prusom, Litwinom i Połabianom, a sponsorowane przez Piastów misje cysterskie, norbertańskie i dominikańskie docierały wgłąb pogańskich Prus, na Pomorze i na daleką Ruś.  Tak więc czasowa rozpiętość rzeczywistego chrztu ziem składających się na dzisiejszą Polskę należałoby przesunąć do końca XIII wieku, co daje okres 300 lat trwania chrystianizacji na obszarze, który dzisiaj jest Polską. Za prekursosów tego cywilizacyjnego procesu należy natomiast uznać właśnie poznańskiego biskupa Jordana, oraz innych misjonarzy i męczenników za wiarę chrześcijańską, którzy położyli w Polsce podwaliny pod wiarę katolicką. Mowa tu o św. Wojciechu- Adalbercie, o św. Brunonie z Kwerfurtu, o Pięciu Braciach Męczennikach, o Apostole Podkarpacia św. Andrzeju- Świeradzie, chrystianizatorze Pomorza Ottonie z Bambergu,  cysterskim biskupie Prus Cyprianie i św. Jacku Odrowążu, założycielu polskiej gałęzi misyjno-żebraczego  zakonu dominikanów.

Materialną i kulturową pamiątką po tych odległych w czasie wydarzeniach są  setki rozrzuconych po całej Polsce romańskich kościołów, które stanowią nie tylko piastowską pamiątkę chrztu Polski, ale są także  naszym najcenniejszym materialnym dobrem narodowym wpisanym w długą listę zabytków składających się na Europejskie Dziedzictwo Kulturowe. Jednym  z takich bezcennych miejsc jest przepiękna, romańska archikolegiata w Tumie pod Łęczycą, która dla centralnej Polski ma takie samo znaczenie, jak poznański Ostrów Tumski dla Wielkopolski i Kraków wraz z Wawelem  dla Małopolski. Tutaj bowiem, na podłęczyckich łęgach, w fundamentach imponującej XII wiecznej bazyliki romańskiej p.w. Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego znajdują się archeologiczne relikty pierwszego klasztoru misyjnego z przełomu X i XI wieku, czyli z najwcześniejszej fazy chrystianizacji ziem polskich. W zeszłym roku archikolegiata obchodziła 850-lecie swej konsekracji, a w podniosłych uroczystościach jubileuszowych jej istnienia uczestniczyli liczni biskupi i przedstawiciele Episkopatu Polski wraz prezydentem RP. Archikolegiata znajduje się na terenie Diecezji Łowickiej, która należy do Metropolii Łódzkiej. Takich  regionalnych pereł architektury romańskiej o jej najwyższym europejskim standardzie jest jednak w Polsce wiele więcej  i to właśnie one stanowią   te miejsca,  które za cztery lata staną się  lokalnymi centrami  tego znaczącego jubileuszu.

Obchody 1050 rocznicy chrztu Polski tak, jak wcześniej Millenium z roku 1966, oraz spotkanie europejskich prezydentów i premierów w Gnieźnie w roku 2000 wpisują się zatem w wielkie państwowo-religijne wydarzenia, w których uczestniczyć będą w skali całego kraju miliony Polaków. Wydarzenie to ma też szansę stać się wielką społeczną mobilizacją w odnowieniu w duchu Nowej Ewangelizacji wielu dziedzin życia społecznego, duchowego i religijnego, którego potrzebuje zarówno Polska, jak i cała Europa. Trzeba tu podkreślić, że jest to wielka narodowa szansa na odbudowanie szacunku dla naszej narodowej dumy i tożsamości kulturowej, której papież-Polak Jan Paweł II, poświęcał w swych naukach i encyklikach  szczególną uwagę. Pamiętajmy o tym. Papież- Niemiec Benedykt XVI, wielki przyjaciel  Polaków i następca Naszego Papieża, jest kontynuatorem Jego dzieła. Ojcze Święty, Benedykcie XVI.


Tekst, opracowanie, zdjęcia, wybór ikonografii: Grzegorz B. Bednarek, OŁ KSD, copyright