Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi 3 i 4 listopada 2011 zorganizował Międzynarodową Konferencję: Sowiecki system obozów i więzień. Forma represji  politycznych w Europie środkowo – wschodniej w pierwszej połowie XX wieku Głównym organizatorem z ramienia IPM był dr Jerzy Bednarek przy współpracy i konsultacjach dr Dariusza Roguta z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego Filii w Piotrkowie.
Inicjatywa IPM jest godna najwyższego uznania. Poruszona tematyka Konferencji, niejednokrotnie stanowią „białe plamy” najnowszych dziejów  Europy. Jest to  przyczynek do ukazania zbrodniczego  systemu komunistycznego Związku Sowieckiego, przewyższającego , pod względem ofiar i wyrafinowanych metod,  reżym Niemieckiej III Rzeszy.
W Konferencji udział wzięło wielu uczonych z Litwy, Łotwy, Estonii, Ukrainy, Węgier i oczywiście z Polski.

We wszystkich referatach, prelekcjach i wystąpieniach ukazano podobne metody terroru komunistycznych organów represji w różnych krajach. Podobne metody eksterminacji narodów, grup etnicznych i organizacji niepodległościowych stosowano wszędzie gdzie  „ miecz i tarcza" rewolucji i komunizmu,  czyli NKWD postawiło swoje buciory. Z tego nasuwa się prosty wniosek. System terroru był opracowany centralnie, formalnie jako decyzja Biura Politycznego WKP /b /, a rzeczywistości była to decyzja Stalina przekazana do wykonania szefowi NKWD Berii.

Organizacja i struktury NKWD zmieniały się w zależności od dynamicznych sytuacji politycznych, społecznych i militarnych.
Na terenach podbitych NKWD tworzyło swoje „filie „, w oparciu o miejscowych renegatów. W t.zw. Polsce Ludowej było to Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Urzędy Bezpieczeństwa, KBW, MO. Jednocześnie rozbudowywano sieć agentur i tajnych  współpracowników. Część jej stanowili spadochroniarze zrzuceni z Moskwy, część  polscy renegaci wywodzący się z komunistycznych ”niedobitków„ stalinowskiego terroru z 1937/38. Niestety wielu agentów sowieckich była umocowana w oddziałach  partyzanckich, a nawet na szczeblach komend okręgów AK, są podejrzenia, że i KG AK nie była pozbawiona zdrajców. Po wkroczeniu Armii Czerwonej, wielu mężnych partyzantó, po aresztowaniach i torturach, załamywało się i szło na współpracę z reżymem. Taka sytuacja miała miejsce w każdym podbitym kraju, choć w niektórych budowa struktur agenturalnych przebiegała łatwiej, w innych natrafiała na większy opór.

Obozy koncentracyjne czyli łagry miały różne statusy i nie w każdym panował identyczny reżym i terror. Ich zróżnicowanie było czasami bardzo wyraźne i uzależnione było od wielu czynników. Również więzienia  odmienne miały charaktery i należy z nich wydzielić więzienia śledcze jak np. w Wilnie przy ul. Ofiarnej lub Słowackiego, od więzień „zwykłych „ jak np. W tym samym mieście Więzienie na Łukiszkach.
Dużym zainteresowaniem obecnych cieszyła się wypowiedź gościa z Węgier dr Pal Attyla Illes. Sytuacja narodu węgierskiego w czasie II Wojny była specyficzna. Węgry były bowiem sojusznikiem III Rzeszy i ze strony Związku Sowieckiego, jeszcze w czasie działań wojennych, spotkali się z ostrymi represjami. W sumie, terrorowi poddano prawie 10% narodu.
Z dużym zainteresowaniem obecnych spotkały się wystąpienia polskich uczonych, omawiających problematykę dramatycznych losów Polaków poddanychkomunistycznym represjom. Wystąpieniach  dr Bogusława  Kopki / IPM Warszawa /, dr Dariusza Roguta / Uniwersytet Jana Kochanowskiego – Filia w Piotrkowie /, prof. Piotra Niwińskiego / Uniwersytet Gdański /, prof. Wandy Krystyny Roman / UMK /, prof. Albina Głowackiego /UŁ ./

Dramaty polskich internowanych i jeńców były w tych wystąpieniach wzajemnie uzupełniające się. Referenci wiele miejsca poświęcili żołnierzom AK, NSZ, BCh  czyli żołnierzy wyklętych, podkreślając różne traktowanie chłopców z lasu z Kresów Wschodnich i Polski centralnej. W referatach poświęcono wiele miejsca żołnierzom polskim, ich sytuacji „prawnej „ więzionym w okresie 1939/40 i po czerwcu 1940 w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Omówiono również system gułagów na terenie Polski, głównie na Górnym i Dolnym Śląsku, ale nie tylko.

Efektem tych referatów była niezwykle ożywiona dyskusja i szereg pytań uzupełniającyc. Wynikło z nich szereg niezwykle ważnych problemów, fundamentalnych dla najnowszej historii Polski. Wymagają one dalszych dogłębnych badań uczonych i mogą być tematami kolejnych konferencji i sympozjów.
- Jaki był status prawny polskich jeńców i internowanych? Czy byli to jeńcy wojenni, internowani czy też była to jakaś inna kategoriaosób, które zostały uwięzione?
- Jakimi przepisami własnego, komunistycznego prawa, kierował się system prawny Związku Sowieckiego
-
Jak,   z punktu prawnego  Konstytucji Kwietniowej i polskiego prawa należy ocenić Układ Sikorski – Majski?
- Czym była PRL? Jak określić status Polski od 1944 do 1989?Czy było to państwo pod okupacją sowiecką, państwo bez suwerenności czyli satelickie kierowane przez agentów z Kremla,  czy była to jeszcze inna kategoria uzależnienia o Związku Sowieckiego?
- Jak należy ocenić okrągły stół, III oraz IV RP?
Jakby podsumowaniem Konferencji poświęconej  represjom  w stosunku do milionów zamordowanych,  uwięzionych oraz innych ofiar komunistycznego reżymu, była wypowiedź jednego z dyskutantów : „Trudno mówić o bezprawiu w państwie bezprawia jakim był Związek Sowiecki, w którym obowiązywało „prawo” dyktatury proletariatu, „prawo „ NKWD jego poprzedników i kontynuatorów”.

Władysław Korowajczyk